द्विज (द्विज) म्हळ्यार ‘दुप्पट जल्म’ वा ‘पुनर्जन्म’. मनीस पयलीं शारिरीक रितीन जल्माक येता आनी उपरांत दुसरे खेपे आध्यात्मिक रितीन जल्माक येता, हे कल्पनेचेर तो आदारिल्लो आसा. हो आध्यात्मिक जल्म पवित्र धागो ( यग्योपविता, उपविता वा जनेऊ ) घालतना उपनयन सुवाळ्यांत जाता अशें परंपरेन प्रतीक आसा . पूण बौधायन गृहसूत्रासारक्या पुर्विल्ल्या वैदिक (इ.स.प. १५०० – ६००) ग्रंथांत उपनयनाची चर्चा आसली तरी पुर्विल्ल्या खंयच्याच ग्रंथांत द्विजाचो उल्लेख मेळना. विकिपीडियाचेर म्हळां
इ.स.च्या पयल्या सहस्त्रकाच्या मध्य ते निमाण्या काळांतल्या धर्मशास्त्र ग्रंथांत ताचो वाडत वचपी उल्लेख मेळटात . द्विज ह्या उतराची उपस्थिती हो ग्रंथ मध्ययुगीन काळांतलो भारतीय ग्रंथ आसूं येता हाचें निशाण आसा
देखून द्विजा ही आयज एक वळखूंक येवपी संकल्पना आसली तरी ती तुळेन नवी आसा. द्विजा खंयच्यान आयलो?
थॉमस हाणें बरयल्लें जेजू आनी द्विजा
द्विजाचेर कोणेंय सगळ्यांत पयलीं नोंद केल्ली शिकवण जेजूची. जुांवाच्या सुवार्तेंत (इ.स. ५०-१०० वर्सां बरयल्ल्या) जेजूच्या फुडारपणाखाल द्विजा विशीं जाल्ली चर्चा नोंद केल्या. इ.स.५२ वर्सा मलाबार दर्यादेगेर आनी उपरांत जेजूच्या जिविताचो आनी शिकवणेचो प्रत्यक्ष साक्षीदार म्हूण चेन्नय हांगा आयिल्लो जेजूचो शिश्य थॉमस हाणें द्विजाची संकल्पना हाडून भारतीय विचारांत आनी वेव्हारांत हाडली अशें खूब बरे तरेन आसूं येता . जेजूचे शिकवणेवांगडा थॉमस भारतांत येवप भारतीय ग्रंथांतल्या द्विजाच्या उदयाकडेन जुळटा.
प्राणा वरवीं जेजू आनी द्विज
जेजून द्विजाचो संबंद उपनयनाकडेन न्हय तर प्राण ( प्राण ) हे आनीक एक पुर्विल्ले संकल्पनेकडेन जोडलो. प्राणाचो अर्थ श्वास, आत्मो, वारो वा प्राणशक्ती असो जाता. प्राणाचो एक आदलो उल्लेख 3,000 वर्सां पोरन्या चांदोग्य उपनिषदांत आसा , पूण हेर जायत्या उपनिषदांत ही संकल्पना वापरतात, तातूंत कथा , मुंडक आनी प्रसन्न उपनिषद हांचो आस्पाव जाता . वेगवेगळ्या ग्रंथांत पर्यायी विशिश्टताय दिल्या, पूण प्राणायाम आनी आयुर्वेद सयत आमच्या स्वास/श्वासांत प्रभुत्व मेळोवपाक सोदपी सगळ्या योग तंत्रांचो प्राणाचो आदार आसा. प्राणांचे केन्ना केन्नाय आयुरांप्रमाण (वारो) प्राण, आपान, उडान, सामन, व्यान अशे वर्गीकरण करतात.
हांगासर जेजूचें संवाद द्विजाची वळख करून दिता. (अधोरेखा केल्लीं उतरां द्विज वा दुसऱ्या जल्माच्या संदर्भांक चिन्न करतात, जाल्यार मोटव्या अक्षरांनी बरयल्लीं उतरां प्राण , वा वारो,आत्मो उजवाडायतात)https://youtube.com/watch?v=jgpdWucYPLE%3Fstart%3D37%26एंड%3D274
आतां एक फरीसी निकोदेम नांवाचो मनीस आसलो आनी तो ज्यू लोकांच्या सत्ताधारी मंडळाचो वांगडी आशिल्लो. २ तो रातच्या वेळार जेजू कडेन येवन म्हळें: “गुरू, तूं देवा कडल्यान आयिल्लो शिक्षक म्हण आमी जाणात, कित्याक देव ताचे वांगडा नासलो जाल्यार तूं करतात तीं चिन्नां कोणाकूच करपाक मेळचीं नात.”
३ जेजून जाप दिली, “हांव तुमकां खरें सांगतां, कोणाकूच परत जल्म घेना जाल्यार देवाचें राज्य पळोवंक मेळचें ना.”
४ “कोण जाण्टो जातकच जल्माक कसो येवंक शकता?” निकोदेमान विचारलें. “खरेंच ते जल्माक आवयच्या पोटांत दुसरे खेपे भितर सरूंक शकनात ! ”
५ जेजून जाप दिली: “हांव तुका खरेंच सांगतां, उदक आनी आत्म्या थावन जल्मले बगर कोणाकूच देवाच्या राज्यांत प्रवेश मेळूंक शकना. ६ मास मासाक जल्म दिता, पूण आत्मो आत्म्याक जल्म दिता . ७ म्हजें म्हणणें तुमकां अजाप जावंक फावना, ‘तुका परतून जल्म घेवंक जाय . ८ वारें जंय जाय थंय व्हांवता, पूण तो खंयच्यान येता आनी खंय वता तें सांगूंक जायना .
९ “हें कशें जावंक शकता?” निकोदेमान विचारलें.
१० जेजून म्हणलें, “तुमी इज्रायलाचो गुरू, आनी तुका ह्यो गजाली समजनात? ११ हांव तुका खरें सांगतां, आमी जाणात ताचे विशीं उलयतात आनी आमी पळयल्ल्या गजालींची गवाय दितात, पूण तरी लेगीत तुमी लोक आमची गवाय मान्य करिनात सर्गा थावन आयिल्लो मनीस-मनशाचो पूत १४ जसो मोयजेसान रानांत सोरोप उखललो, तसोच मनशाच्या पुताक उबो रावचो पडटलो, १५ भावार्थी कोणाकूय तातूंत सासणाचें जिवीत मेळचें.”
१६ कित्याक देवान संवसाराचो इतलो मोग केलो की ताणें आपलो एकलोच पूत दिलो, जाका लागून ताचेर विस्वास दवरपी कोणाक नाश जावचो ना पूण सासणाचें जिवीत मेळचें. १७ कित्याक देवान आपल्या पुताक संवसारांत धाडलो ना, पूण ताच्या वरवीं संवसाराक वाचवंक. १८ कोण ताचेर विस्वास दवरता, ताका दोशी थारना, पूण जो कोण विस्वास दवरना तो देवाच्या एकाच पुताच्या नांवार विस्वास दवरूंक नाशिल्ल्यान पयलींच दोशी थारता. १९ होच निवाडो: संवसारांत उजवाड आयला, पूण लोकांनी उजवाडा बदला काळोख मोग केलो, कारण तांचीं कर्तुबां वायट आशिल्लीं. २० वायट करपी दरेकलो उजवाडाचो दुस्वास करता आनी आपलीं कर्तुबां उक्तीं जातलीं म्हळ्ळें भियेवन तो उजवाडांत येवचो ना. २१ पूण जे कोण सत्यान जियेता तो उजवाडांत येता, जाका लागून तांणी केल्लें तें देवा मुखार जालां हें स्पश्ट दिसूंक शकता.जुांव 3:1-21
ह्या संवादांत जायत्यो संकल्पना मांडल्यो. पयलें, जेजून ह्या दुसऱ्या जल्माची गरज (‘तुका परतून जल्म घेवंक जाय ’) पुष्टी केली. पूण ह्या जल्मांत मनशाचे एजंट नात. पयलो जल्म म्हळ्यार ‘मासाक मास जल्म दिवपी’ आनी ‘उदकापसून जल्म’ जावप हो मनशाच्या घटकांपसून येता आनी तो मनशाच्या नियंत्रणाखाला आसता. पूण दुसऱ्या जल्मांत (द्विज) तीन दैवी एजंट आसतात: देव, मनशाचो पूत आनी आत्मो (प्राण). हीं सोदून काडूया
देव
जेजून म्हणलें की ‘देवान संवसाराचेर इतलो मोग केलो …’ म्हळ्यार देव सगळ्या लोकांचो मोग करता … संवसारांत रावपी सगळ्यांचो … कोणाकूच वगळूंक ना. ह्या मोगाच्या विस्ताराचेर आमी वेळ घालूंक शकतात, पूण जेजूक आमी पयलीं वळखूंक सोदता की हाचो अर्थ देव तुमचो मोग करता . तुमचो दर्जो, वर्ण, धर्म, भास, पिराय, लिंग, गिरेस्तकाय, शिक्षण कितेंय आसूं, देव तुमचेर खूब मोग करता … हेर कडेन सांगिल्ले प्रमाण:
कित्याक मरण वा जिवीत, देवदूत, भुतांखेत, वर्तमान वा फुडार, कसलीच शक्त, ३९ उंचाय वा खोलाय, सगळ्या सृश्टींतलें हेर खंयचेंय आमकां आमच्या प्रभू क्रिस्त जेजूंतल्या देवाच्या मोगा पासून वेगळे करूंक शकचे नात अशी म्हाका खात्री आसा.रोमकारांक 8:38-39
तुजेर (आनी म्हजे कडेन) देवाचो मोग दुसर् या जल्माची गरज पयस करिना (“ कोणाकूच परतून जल्मले बगर देवाचें राज्य पळोवंक मेळना ”). बगर देवाचो तुमचे कडेन आशिल्लो मोग ताका कृती करपाक प्रेरीत करतालो
कारण देवान संवसाराचेर इतलो मोग केलो की ताणें आपलो एकलोच पूत दिलो…
आमकां दुसर् या दैवी एजंटाक हाडून…
मनशाचो पूत
‘मनशाचो पूत’ हो जेजूचो स्वताचो संदर्भ. ह्या संज्ञाचो अर्थ आमी फुडें पळयतात. हांगासर तो म्हणटा, पुताक देवान धाडलो. मागीर तो उखलून व्हरपा विशीं विचित्र विधान दिता.
जशें मोयजेसान रानांत सोर्पाक उखललो, तसोच मनशाच्या पुताक उखलून घेवंक जायजुांव 3:14
हातूंत मोयजेसाच्या काळांत सुमार १५०० वर्सां आदीं घडिल्ल्या हिब्रू वेदांतल्या हांगा दिल्ल्या विवरणाचो संदर्भ मेळटा:
४ ते होर पर्वत थावन तांबड्या दर्याक वचपाच्या मार्गान एदोमा भोंवतणीं भोंवपाक गेले. पूण वाटेर लोक अधीर जाले; ५ ते देवा आड आनी मोयजेसा आड उलयले आनी म्हळें: “तुमी आमकां इजिप्तांतल्यान रानांत मरपाक कित्याक हाडले? भाकरी ना, उदक ना! आनी ह्या दुख्खाच्या जेवणाक आमी तिरस्कार करतात!”
६ तेदनां सर्वेस्परान तांचे मदीं विखारी सोरोप धाडले; तांणी लोकांक चाबले आनी जायते इज्रायल लोक मेले. ७ लोक मोयजेसा कडेन येवन म्हळें: “आमी सर्वेस्पराचेर आनी तुजे आड उलयतना पातक केलें, सर्वेस्पर आमचे कडल्यान सोरोप काडून उडोवंक मागणें करात.” देखून मोयजेसान लोकां खातीर मागणें केलें.
८ सर्वेस्परान मोयजेसाक म्हळें: “सोरोप तयार करून तो खांब्यार उबो कर, कोणाक चाबलो तो पळोवंक आनी जियेवंक शकता.” ९ तेदनां मोयजेसान कांश्याचो सोरोप तयार करून तो खांब्यार बसयलो. मागीर कोणाकय सोरपान चाबलो आनी कांश्याच्या सोरपा कडेन पळयलो तेन्ना ते जियेताले.गणती 21:4-9
जेजून ही काणी वापरून दैवी एजन्सींतलो आपलो वांटो स्पश्ट केलो. सोरपान चाबल्ल्या लोकांक कितें जावपाचें हाचो विचार करात.
विखारी सोरपान चाबल्यार विख आंगांत भितर सरता. सामान्य उपचार म्हळ्यार विख सोंसून काडपाचो यत्न करप; चाबल्ल्या अवयवाक घट्ट बांदून दवरप, जाका लागून रगत व्हांवचें ना आनी चाबल्ल्यान विख पातळचें ना; आनी काळजाचो धक्को उणो जाल्ल्यान विख बेगीन कुडींतल्यान पंप करचो ना अशें क्रियाशीलताय उणी करची.
जेन्ना सर्पांनी इज्रायल लोकांक संसर्ग केलो तेन्ना तांकां सांगलें की बरे जावपाक तांकां खांबेचेर उबो दवरिल्ल्या कांश्याच्या सोर्पाक पळोवचो पडटलो. लागसारच्या उब्या कांश्याच्या सर्पाक पळोवपाक कोण तरी आपल्या खाटीवयल्यान लोळटा आनी मागीर बरो जाता अशें तुमकां दिसूं येता. पूण इज्रायल शिबिरांत सुमार ३० लाख लोक आशिल्ले (तांणी लश्करी पिरायेचे ६०० ००० परस चड दादले मेजले) – व्हडल्या आधुनीक शाराच्या आकाराचो. चाबलेले कितलेशेच किलोमीटर पयस, आनी कांश्याच्या सर्प खांब्या पासून नदरेक पडनाशिल्ले अशी शक्यताय चड आशिल्ली. देखून सोरपान चाबल्ल्यांक एक निवड करची पडली. जखमेक घट्ट बांदून रगत प्रवाह आनी विखाचो प्रसार आडावपाखातीर विसव घेवप अशीं प्रमाणीत जतनाय घेवंक मेळटाली. वा मोयजेसान जाहीर केल्ल्या उपायाचेर विस्वास दवरून कितलेशेच किलोमीटर चलून रगताच्या प्रवाहाक आनी विखाचो प्रसार वाडोवन खांब्याचेर आशिल्ल्या कांश्याच्या सोर्पाक पळोवचो पडटलो. मोयजेसाच्या उतराचेर आशिल्लो विस्वास वा विस्वास नासपच दरेकल्याचो कृतीचो मार्ग थारायतलो.
जेजू समजायतालो की ताका खुर्सार जिवंत जाल्ल्यान ताका आमकां पातक आनी मरणाच्या गुलामगिरींतल्यान मुक्त करपाची शक्त मेळटा, जशें कांश्याच्या सोर्पान इज्रायल लोकांक विखारी मरणाच्या बळग्या थावन मुक्त केलें. पूण, जशें इज्रायल लोकांक कांश्याच्या सोरपाच्या उपायाचेर विस्वास दवरपाची आनी खांब्या कडेन पळोवपाची गरज आशिल्ली तशीच आमी जेजू कडेन विस्वासाच्या दोळ्यांनी वा भावार्थाच्या दोळ्यांनी पळोवपाची गरज आशिल्ली. ते खातीर तिसऱ्या दैवी एजंटान काम करपाची गरज आसा.
आत्मो – प्राण
जेजून आत्म्या विशीं सांगिल्लें विधान पळोवया
ताका जाय थंय वारें व्हांवता . ताचो आवाज आयकूंक येता, पूण तो खंयच्यान येता, खंय वता तें सांगूंक मेळना. तशेंच आत्म्यान जल्मल्ल्या सगळ्यां कडेन .जुांव 3:8
‘वारो’ खातीर तोच ग्रीक उतर ( pneuma ) ‘आत्मो’ खातीर. देवाचो आत्मो वाऱ्या सारको. खंयच्याच मनशान केन्नाच वारो सरळ पळोवंक ना. तें पळोवंक मेळना. पूण आमचे भोंवतणी सगळेकडेन वारें आसा. वारें निरिक्षण करपासारकें आसता. ताच्या वस्तूंचेर जावपी परिणामा वरवीं तुमी ताचें निरिक्षण करतात. वारें वता तशें पानां खरखरता, केंस उडयता, ध्वज उडयता, वस्तू हालयता. वाऱ्याचेर नियंत्रण दवरून ताका दिग्दर्शन करपाक मेळना. वारें जंय व्हांवतलें थंय व्हांवता. पूण वाऱ्याची उर्जा आमकां पालवी बोटींनी हालयता म्हणून आमी पाल वयर उखलूंक शकतात. उखलून घेतिल्ली आनी हार्नेस केल्ली पाल हीच वाऱ्याक आमकां फुडें व्हरपाक दिता, ताची उर्जा आमकां दिता. त्या उब्या पाल बगर वाऱ्याची हालचाल आनी उर्जा, जरी ती आमचे भोंवतणी घुंवता आसली तरी, आमकां फायदो करिना.
आत्म्या कडेनय तशेंच. आत्मो आमच्या नियंत्रणा भायर जंय वचतलो थंय हालता. पूण जसो जसो आत्मो हालता तसो तसो तुमी ताका तुमचेर परिणाम करपाक, ताची जिवीत उर्जा तुमचे कडेन हाडपाक, तुमकां हालचाल करपाक दिवंक शकतात. तो मनशाचो पूत, खुर्सार उबो जाल्लो, जो उबो जाल्ल्या सोर्पा सारको वा वाऱ्यांत उबो केल्लो पाल. जेन्ना आमी आमचो विस्वास खुर्सार जिवंत जाल्ल्या मनशाच्या पुताचेर दवरतात तेन्ना हाका लागून आत्म्याक आमकां जिवीत दिवंक मेळटा. आमी मागीर परतून जल्म घेतात – आत्म्याची ही दुसरी वेळ. मागीर आमकां आत्म्याचें जिवीत मेळटा – प्राण. आत्म्याचो प्राण आमकां उपनयनांतल्यान दिसता तशें फकत भायलें प्रतीक म्हणून न्हय तर भितरल्यान द्विजा जावपाक सक्षम करता.
द्विजा – वयल्यान
जुांवाच्या सुवार्तेंत हें एकठांय हाडलां अशें सारांशित केलां:
तरी ताका स्वीकार केल्ल्या सगळ्यांक, ताच्या नांवार विस्वास दवरल्ल्या सगळ्यांक ताणें देवाचीं भुरगीं जावपाचो अधिकार दिलो- १३ भुरगीं सैमीक वंशांतल्यान न्हय, मनशाच्या निर्णयांतल्यान वा घोवाच्या इत्सेंतल्यान न्हय, पूण देवा कडल्यान जल्मल्लीं.जुांव 1:12-13
भुरगें जावपाक जल्म जाय पडटा, देखून ‘देवाचीं भुरगीं जावप’ म्हणल्यार दुसऱ्या जल्माचें – द्विजाचें वर्णन करप. उपनयन सारक्या वेगवेगळ्या विधींवरवीं द्विजाचें प्रतीक करूं येता पूण खरो भितरलो दुसरो जल्म ‘मनशाच्या निर्णयान’ थारायिल्लो ना. एक संस्कार जसो बरो आसलो तरी जल्माचें वर्णन करुंक शकता, ह्या जल्माची गरज आमकां याद करून दिवंक शकता, पूण तो ताका हाडूंक शकना. जेन्ना आमी ताका ‘ स्वीकार करतात ’ आनी ‘ताच्या नांवाचेर विस्वास दवरतात’ तेन्ना तें फकत देवाचें भितरलें काम .
उजवाड आनी काळोख
पालवीचो भौतिकी समजून घेवचे पयलीं खूब आदीं शेंकड्यांनी वर्सां लोकांनी पाल वापरून वाऱ्याच्या बळग्याचो फायदो घेतला. तेच प्रमाण आमी दुसऱ्या जल्मा खातीर आत्म्याचो उपेग करूं येता, जरी तो मनांतल्यान पुरायपणान समजूंक नासलो तरी. समजून घेवपाचो उणाव आमकां आडखळ हाडटा अशें न्हय. जेजून शिकयलें ताचे परस आमचो काळखांतलो मोग (आमचीं वायट कर्तुबां) आमकां सत्याच्या उजवाडांत येवपाक आडायता.
होच निवाडो: संवसारांत उजवाड आयला, पूण लोकांक उजवाडा बदला काळोख आवडटालो कारण तांचीं कर्तुबां वायट आशिल्लीं.जुांव3:19
आमच्या बौध्दिक समजूती परस आमचो नैतीक प्रतिसादच आमच्या दुसऱ्या जल्माक आडखळ हाडटा. ताचे बदला आमकां उजवाडांत येवपाचो सल्लो दितात
पूण जो कोण सत्यान जियेता तो उजवाडांत येता, जाका लागून तांणी केल्लें तें देवा मुखार जालां हें स्पश्ट दिसता.जुांव 3:21
ताचीं बोधकथां आमकां उजवाडांत येवपा विशीं फुडें कशीं शिकयतात तें आमी पळयतात.